Vijf patronen van Chroniciteit
In elk veranderproces of het nu gaat om persoonlijke groei, therapie of emotionele verwerking zijn er momenten waarop de vooruitgang lijkt vast te lopen. Binnen IEMT (Integral Eye Movement Therapy) zijn er vijf veelvoorkomende patronen die deze stilstand kunnen verklaren.
Deze patronen worden de patronen van chroniciteit genoemd. Ze worden meestal niet bewust ingezet, maar zijn automatische manieren waarop iemand zichzelf, vaak uit bescherming, onbewust in een bekende realiteit probeert te houden.
​
De wens tot verandering is er wel, maar de beweging blijft uit.
Door deze patronen te herkennen en ermee te werken binnen een IEMT-traject, ontstaat er ruimte verandering.
De drie-fasen van afreageren
Een veelvoorkomend patroon dat we bij IEMT tegenkomen, is het zogenaamde "afreageren". Dit verloopt meestal in drie opeenvolgende fasen van toenemende emotionele intensiteit. Achter deze reactie schuilt vaak een onbewuste poging om invloed uit te oefenen op de omgeving en zo verandering te forceren of juist te voorkomen.
Denk aan uitspraken als: “Je wilt me niet boos maken.” De onderliggende boodschap is: "Als jij iets doet dat mijn vertrouwde werkelijkheid bedreigt, dan reageer ik emotioneel, en die reactie moet jou ervan weerhouden om die verandering door te zetten."
In de context van therapie betekent dit dat een cliënt het veranderproces kan ervaren als bedreigend. Niet omdat ze niet van het probleem af willen, maar omdat ze onbewust vast willen houden aan de overtuigingen en identiteiten die eraan ten grondslag liggen. Ze willen wel verlichting, maar zonder iets fundamenteels in henzelf te veranderen.
Hoewel dit mechanisme vaak stevig verankerd is, is het geen bewuste strategie. Het is een onbewuste, beschermende reflex bedoeld om de bestaande balans te bewaren.
''Wat als...''
Mensen die kampen met angst, stellen vaak ‘wat als’-vragen: “Wat als ik faal?”, “Wat als ik ziek word?” Deze vragen zijn zelden rationeel; ze maskeren een onderliggende identiteitsangst zoals: “Ik ben niet goed genoeg” of “Ik ben niet veilig.”
IEMT onderzoekt niet de inhoud van de vraag, maar het gevoel dat erbij hoort. Door bijvoorbeeld te vragen: “Wat als dat gebeurt, wat dan?” wordt de diepere laag blootgelegd. Vaak komt hieruit een overtuiging zoals: “Dan vinden ze me waardeloos.” Precies daar richt IEMT zich op.
Twijfel fenomeen
De "Misschien Mens'' spreekt in vaagheden, twijfels en omwegen. Er is geen duidelijkheid over wat het probleem nu precies is, laat staan wat de onderliggende overtuiging of identiteit is.
Zonder precisie is er geen gericht punt van aanpak. De cliënt blijft hangen in onzekerheid en hoeft daardoor ook geen verantwoordelijkheid te nemen voor de ervaring. Therapie mist dan een duidelijk uitgangspunt: het wordt gissen in plaats van gericht werken.
Een goede metafoor is een plattegrond zonder de markering "U bevindt zich hier". Zonder dat vertrekpunt is de kaart onbruikbaar.
Kort samengevat: Iemand benoemt het probleem of de overtuiging niet helder, waardoor effectieve verandering niet van de grond komt.
Bewijs zoeken of het probleem nog bestaat
Zelfs als iemand 99% verbetering ervaart, kan die resterende 1% genoeg zijn om te concluderen dat er niets veranderd is. Deze manier van denken zoekt alleen naar bevestiging dat het probleem er nog is, en negeert alle signalen van vooruitgang.
Het is een vorm van zwart-witdenken: of het is opgelost, of het is helemaal mislukt. Alles daartussen telt niet mee. Labels als “ik ben nou eenmaal zo” versterken deze denkstijl want je bent het of je bent het niet.
Kort samengevat: Iemand verbetert, maar focust zich alleen op wat nog niet goed gaat, en ziet dat als bewijs dat therapie niet werkt.
Leven aan de ''effect-zijde'' in plaats van de ''oorzaak-zijde''
Wanneer iemand “bij gevolg” leeft, ervaart hij of zij emotionele problemen als iets dat van buitenaf gebeurt, alsof ze er geen enkele invloed op hebben. Dit leidt tot de houding: "Fix dit voor mij."
Daarentegen staat “bij oorzaak” leven: erkennen dat je zelf een rol speelt in het probleem en in de oplossing. Deze mensen willen niet alleen geholpen worden, maar zijn actief betrokken bij hun eigen verandering.
Kort samengevat: Iemand erkent geen eigen aandeel in het probleem, en verwacht dat de oplossing van buitenaf komt waardoor echte verandering uitblijft.